جزیره علم

آیه حجاب کجاست؟ ویراست دوم

دکتر سید مهدی موحد ابطحی

بسیاری می پندارند که قرآن آیه ای ندارد که حجاب را توصیه کرده باشد! برخی نیز مدعی اند که آیات قرآنی صراحت درباره لزوم حجاب ندارند! اما نوع رویکرد ما به قرآن مهم است زیرا با رویکردی درست آیاتی مربوط به حجاب را می یابیم و با رویکردی دیگر آیه ای نمی یابیم.

مفهوم حجاب «پوشش مسلمان» می باشد که مخاطب آن فقط  زن و فقط مرد نیست، قالب اجرای آن نیز منحصر به شیءی به نام چادر یا روسری نیست، بلکه «پوشاننده»، «پوشیده شده» و «نتیجه پوشش» مهم اند. این مهمترین نکته در رویکرد درست به قرآن است.

1. فاعل پوشاندن می تواند هر کسی باشد: زن یا مرد، طفل یا بالغ، کور یا بینا، ... نتیجه پوشاندن به فعلیت درآمدن پوشش است: اما پوشش در برابر چی چیزی؟ در برابر چه کسی؟ در برابر چه عملی؟...
2. پوشش شرعی به معنای شیء با واژه های متعددی در قرآن تبیین شده است که هر یک معنا و مفهومی متمایز دارند: ستر، حجب، غطی، لبس، و طفقا من ورق الجنه...[شبکه معنایی/سمانتیک]
3. مفهوم پوشش شرعی ممکن است با واژه های مخالف تبیین شده باشد پس نباید مصداق این واژه های مخالف آشکار باشند: زینه (برای آشکار بودن استفاده می شود)، سوءات (زشتی را نباید آشکار کرد)، ...
4. پوشش شرعی می تواند اقسامی داشته باشد: هر چه که می پوشاند، عملی که می پوشاند، آشکار نکردن، آشکار نبودن (خودبخود پوشش هستند،خودبخود پوشیده هستند، با اراده انسان پوشاننده هستند،  با اراده انسان از پوشیدگی در می آیند)
5. واژه «حجب» در هشت مورد در قرآن استعمال شده است: حجاب به معنای ممانعت از رؤیت مادی (رءیت با بصر)  یا رؤیت غیرمادی/معنوی(رؤیت با قلب) می باشد. چنین رؤیتی نیازمند فعل فاعل (مانند انسان) می باشد.
6. واژه «ستر» در سه مورد در قرآن استعمال شده است: به معنای آشکار/عریان نشده می باشد. ستر هم صفت برای مفعول و هم فعل فاعل است.
7. واژه «غطاء» در دو مورد در قرآن استعمال شده است: به معنای پرده است، این پرده نباید باشد، این پرده مانع از ذکر می شود (غفلت)، این پرده می تواند مادی باشد که آثار معنوی هم داشته باشد یا پرده ای معنوی باشد که آثار مادی نیز داشته باشد.
8. واژه «بدو» در قرآن به کار رفته است: به معنای آشکار شدن/آشکار کردن از حیث علم یافتن می باشد نه از حیث مستور بودن. ممکن است شی ای اشکار شود اما مستور نباشد و شی ای مستور نباشد و آشکار نیز نگردد.